Archieven

Bij de bezuinigingen op de kunsten in 2013 hebben drie archieven voor Nederlandse muziek (Muziek Centrum Nederland, het Nederlands Muziek Instituut en de bibliotheek van het Muziekcentrum van de Omroep) alle rijkssteun verloren. Ons muzikale geheugen is nu weggestopt in de bezemkast, onvindbaar voor wie niet de weg weet.

Uit het boek Opslaan en vernietigen van Jacqueline Oskamp over toen Halbe Zijlstra in 2013 met zijn hakbijl door het culturele landschap trok.

Na het wegvallen van de muziekarchieven is er – op institutioneel niveau – bijna tien jaar lang geen aandacht geweest voor de geschiedenis van onze Nederlandse popmuziek. Beeld en Geluid is wel de online Muziekencyclopedie blijven beheren, maar op een veel lager pitje als voorheen. De elpee’s en cd’s van Muziek Centrum Nederland (voorheen Stichting Popmuziek Nederland en Nationaal Pop Instituut), waaronder het Fonos-archief, werden bij Muziekweb ondergebracht en de cassettes en demotapes bij het Allard Pierson (voorheen Bijzondere Collectie van de Universiteit van Amsterdam), maar beleid (“wat gaat we met ons muzikale verleden doen?“) ontbrak.

Gelukkig zien we recent, sinds de overname van Muziekweb door Beeld en Geluid en de komst van Podiumkunst.net, dat er langzaamaan weer ideeën gevormd worden over ons muzikale erfgoed. Hierop ontstaan ook kansen om de cassettecultuur en -muziek de plek te gaan geven die het verdient.

De cassette-collectie bij het Allard Pierson is – aangejaagd door Oscar Smit – inmiddels wel in kaart gebracht. De cassettes, die door een donatie van Fer Abrahams aan Muziekweb bij Beeld en Geluid terecht zijn gekomen wachten nog op zo’n behandeling.

Lokaal

Het meeste werk op het gebied van ‘vergeten muziek’ vond de afgelopen jaren op regionaal en lokaal niveau plaats. En dus nauwelijks door instituties, maar vooral door muziekminnende amateurs.

Hieronder heb ik een overzicht gemaakt van alle poparchieven in Nederland. Staat er één niet tussen? Laat mij dat dan weten! Podiumkunst.net heeft ook een overzicht (ze noemen het de Schatkamer), maar dat overzicht is breder dan popmuziek (wat natuurlijk ook aandacht behoeft) en vooral institutioneel.

Pop- en muziekarchieven

Poparchief Groningen is een professionele organisatie die de afgelopen jaren wél contentieus heeft gewerkt aan het behoud én promoten van muziekgeschiedenis, waaronder amateurmuziek en demotapes. Hun werkgebied is de provincie en stad Groningen [Website, Facebook, Twitter, Vimeo].

Het muziekarchief Kampen wordt gerund door Dick van de Wal en betreft muziek uit Kampen, natuurlijk [Website, Facebook, Instagram]. Je vindt er foto’s, bio’s en muziek.

Ook het Poparchief Twente presenteert op een vergelijkbare manier informatie over alle artiesten uit die regio [Website, Facebook].

Zaanse Pophistorie [Website] onderscheidt zich doordat ze ook een dik boekwerk hebben geschreven.

Utalpo staat voor Utrechts Alternatieve Poparchief [Facebook, YouTube]. Het heeft alleen online informatie en beschikt niet over een archief.

Het poparchief van bands uit Westfriesland heet Koppop [Website, Facebook].

Bands uit de provincie Fryslân staan op de blog van het Friesch Pop Archief [Website], maar deze organisatie bestaat niet meer en de blog wordt ook niet meer bijgehouden.

Roomse Herrie is het poparchief van de gemeente Oost-Gelre [Facebook].

De historie van de popmuziek in het Gooi en omgeving tot 1975 staat op deze [Website].

Op Facebook vind je ook nog de Archiefgroep Nijmeegse bands, Popmuziek in Doetinchem, Bands uit Boskoop, Bands uit Alphen aan de Rijn en Popmuziek in Winterswijk.

Van kwetsbaar naar permanent ontsloten

Omdat de meeste poparchieven ‘op vrijwilligers draaien’ is het behoud van informatie wel erg kwetsbaar. Online zie je dat meteen als er geen activiteiten meer plaatsvinden, zoals bij het Poparchief Arnhem, Poparchief ErnuM en Poparchief Nijmegen. Je mag hopen dat de fysieke materialen, die dit soort poparchieven wellicht in hun bezit hebben, wel hun weg vinden naar de reguliere stads- of gemeentearchieven.

Idealiter zou je – als je het mij vraagt – een landelijk dekkend netwerk van professionele, regionale poparchieven willen hebben, waar vrijwilligers hun steentje aan kunnen bijdragen. Landelijke organisaties als Beeld en Geluid en Allard Pierson? Ik zie voor hen vooral een rol weggelegd op thema’s (denk aan De Grote Prijs van Nederland en radioprogramma’s als Popkrant, Rocktempel e.d.), bijzondere collecties en aan tentoonstellingen. Wat jij?

DIG IT UP doet dat heel erg leuk! Ze “heeft naam gemaakt als belangrijke schatgraver van de Rotterdamse stadscultuur. Onbekend beeld- en geluidsmateriaal wordt ‘opgediept’ en voor altijd ontsloten als uniek erfgoed van de stad” [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube].

En natuurlijk zou er een nationaal museum voor popmuziek moeten komen; een rol die RockArt [Website, Facebook, Twitter, Instagram] momenteel glansrijk vervuld.

Popkoepels

De pop- en muziekarchieven in Nederland kennen vooralsnog dus geen provinciale dekking. Wel bestaan er professionele popkoepels op provinciaal niveau. Zij zijn echter vooral bezig met de ontwikkeling van de sector en nieuw talent. Maar natuurlijk is er altijd wel iemand binnen zo’n koepel, die het muzikale geheugen vormt. Dus ook popkoepels kunnen een ingang naar muziekgeschiedenis zijn en wie weet wat er nog allemaal op hun zolders ligt.

Kunstloc Brabant [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube].

Friesland Pop [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube]

GRAP, Amsterdam [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube, LinkedIn]

Popradar, Den Haag [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube]

Kunst & Cultuur Drenthe [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube, LinkedIn]

NH-Pop [Website, Facebook, Instagram, YouTube]

POPgroningen [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube]

Poppunt Overijssel [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube]

Popunie, Rotterdam/ Zuid-Holland [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube]

Pop in Limburg [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube]

Pop Aan Zee, Zeeland [Website, Facebook, Instagram, YouTube]

No Man’s Land, Utrecht [Website, Facebook, Instagram, LinkedIn]

Poppunt Gelderland [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube].

Popei, Eindhoven [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube].

Popkollektieven

Provinciale (en professionele) popkoepels hebben in de loop der jaren de rol overgenomen van popkollektieven. Dat zijn coöperaties, stichtingen of verenigingen van amateur-muzikanten, die begin jaren ’80 de Do-It-Yourself (DIY) aanpak van artiesten ondersteunden met bijvoorbeeld apparatuur, een oefenruimte en een studio voor het maken van demo’s. Ik schrijf ooit nog eens een verhaal over de belangrijke rol die de kollektieven speelden in de ontwikkeling van de Nederlandse popmuziek. Bekende popkollektieven zijn bijvoorbeeld Popbelang Hengelo, het Westfries Popkollektief (WPK) en PopAs.

Er zijn nog een aantal popkollektieven lokaal actief, zoals het Popbelang Hengelo (sinds 1981!) [Website], Popbelang Hellendoorn [Website, Facebook], PopKollektief Regio Oss [Website, Facebook] en Popcentrale, Dordrecht e.o. [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube].

Andere organisaties

POPnl [Website, Facebook, Twitter] is het nationale samenwerkingsverband van de provinciale popkoepels en de grote steden. “POPnl houdt zich als vertegenwoordiger van alle muzikanten in Nederland bezig met provinciaal en gemeentelijk popmuziekbeleid, talentontwikkeling, onderzoek en rapportage.” Beleid m.b.t. muziekgeschiedenis zou hier dus een plekje moeten hebben, maar ik heb daar tot nu toe weinig van gezien. Ook de Popcoalitie [Website, Facebook, Twitter] is een samenwerkingsverband, dat vooral gericht is op de toekomst. “De Popcoalitie voert het gesprek met de overheid en de wetenschap om te komen tot gerichte investeringen in randvoorwaarden voor kennisontwikkeling, innovatie, export, financiering en human capital. Slimme samenwerking tussen bedrijven, onderzoekers en de overheid staat daarbij centraal.”

Als leek constateer ik wel dat er enorm veel verschillende clubjes zijn. Daarom mis ik ook de samenhang. Ik had Beeld en Geluid [Website, Zoekportaal, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube], Allard Pierson [Website, Zoekportaal, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube] en Podiumkunst.net [Website, Facebook, Twitter, Instagram, YouTube] al genoemd, maar ook de Nederlandse Vereniging van Muziekbibliotheken en -archieven (NVMB) [Website, Twitter] en AVA_NET [Website, LinkedIn] hebben een rol in het grote netwerk. En dan heb ik het nog niets eens over de klassieke muziekgeschiedenis (check Muziekschatten eens!) en die van de jazz. Misschien is dat ook wel één van de redenen dat nationaal beleid m.b.t. muziekgeschiedenis zo langzaam van de grond komt 😉

Internationaal is het global network of of audiovisual archives (FIAT/IFTA), trouwens hét startpunt voor expertise op het gebied van muziekarchieven.

Muziekencyclopedieën &zo

Naast de muziekencyclopedie van Beeld & Geluid [Website, Facebook, Twitter] zijn er legio andere websites, blogs en platforms, die als naslag kunnen dienen voor onze muziekgeschiedenis.

Bacteria is het project van Michael, die alle aspecten van de Nederlandse punkscene (bio’s, discografieën, fanzines e.d.) tentoonspreidt op z’n mooie [Website]. Veel liefdeswerk van iemand die ook écht midden in de scene staat.

Archaic Inventions is “dedicated to lost deviant music”; Bence Meijer laat vooral obscure cassettemuziek horen aan de wereld [Website, YouTube, Twitter].

En daarnaast zijn Virtueel Podium, NL Discografie, Nederbiet, Story of Indorock, Streektaalzang, Pandora’s Music Box, Fred Headset, No Longer Forgotten Music, Platenzaakstickers, maar ook Metal Archives en Discogs mooie bronnen van informatie. Op Facebook zijn er ook nog vele groepen te vinden die zijn gewijd aan popmuziek, zoals Nederbeatfreakcollector, Cassettemuziek in Nederland, Dutch New Wave (1977-1988), Ondergewaardeerde liedjes, Achterin de platenkast en vele, vele anderen.

---

Marco van Dalfsen wou archeoloog worden, maar dat liep allemaal wat anders. Lees hier meer over z’n drijfveren en volg Diggin’ Demos [Website, Mail, Facebook, YouTube, Discogs, Twitter, Instagram, Bandcamp] via één van de socials.

Heb jij thuis demo’s⁽¹⁾, die liggen te verstoffen en waar je niets meer mee doet? Of heb je zelf een demo gemaakt? Je kunt ze doneren of verkopen aan het demoarchief. Ik zal ervoor zorgen dat jouw demotapes goed worden bewaard en hun verdiende plekje krijgen in de muziekgeschiedenis.