Een paar weken geleden vond ik twee cassettes van Gil Semedo: een artiest, die de meeste Nederlanders niets zal zeggen. Mijn hart liep evenwel meteen over van sodade: Kaapverdisch voor weemoed.
Ik zou nooit van Gil Semedo – Gil – hebben gehoord als ik in 1997 niet op een tienweekse rondreis langs de Kaapverdische eilanden geweest zou zijn. Wat een mooi land, wat een mooie mensen en wat een trip.
Vanwege acuut geldgebrek zaten mijn kameraad en ik weken vast in Ponta do Sol, op het eiland Santo Antâo. Internetten en pinnen bestonden nog niet; we belden wekelijks met onze ouders waar het geld bleef dat met bank-transfer moest komen. Dat duurde zeker vier weken. Ondertussen leefden we op de pof bij een familie met wat je een bed & breakfast zou kunnen noemen. Door deze situatie leerden we – en wat ben ik daar nog steeds blij om – een beetje het échte leven van de Kaapverdianen kennen.
Hoe dat leven toen was? Zichtbaar veel werkloosheid, mannen waar we grogue mee dronken, voetballen op rotsondergrond, overal uitgenodigd worden om cachupa te eten, armoede, sterke vrouwen die de eindjes aan elkaar probeerden te knopen, heerlijke vishapjes, en op elke binnenplaats wel een kleine disco met muziek. En daar komt Gil om de hoek kijken.
Maar eerst even terug in de tijd; een kleine geschiedenisles.
Kaapverdianen in Nederland
De eerste Kaapverdianen kwamen naar Nederland in de jaren vijftig. Het waren voornamelijk jonge mannen, die op Nederlandse schepen werkten. Eind jaren ’60 woonden er 700 Kaapverdische zeelui in Nederland en dan vooral in Rotterdam. Deze stad was zelfs een internationaal centrum in de Kaapverdische onafhankelijkheidsstrijd.
In 1976 – een jaar na de onafhankelijk van Cabo Verde – kregen de illegaal in Nederland aanwezige Kaapverdianen een algehele amnestie; bijna 600 mensen werden ‘gelegaliseerd’. Daarnaast kregen zeelui die meer dan zeven jaar lang op Nederlandse schepen gewerkt hadden de kans om het Nederlandse staatsburgerschap aan te nemen. Velen van hen maakten hiervan gebruik en begonnen hun gezinnen naar Rotterdam te brengen.
Ook de familie van Gil Semedo Moreira (1974), geboren op het eiland Santiago, verhuist in 1981 naar Rotterdam. De sodade, die traditioneel was voorbehouden aan zeelui, slaat over naar een hele ’tweede generatie’, die opgroeit in een ver en koud land. Het is voor Gil een bron van creativiteit.
Gil Semedo
Als kind schreef Gil al eigen liedjes, waarbij hij zich aanvankelijk vooral liet inspireren door de popmuziek van Michael Jackson. Hij begon daar succes mee te krijgen, stopte met school en koos voor de muziek. Als vijftienjarige haalde de ambitieuze Semedo in 1990 zelfs de finale van de Henny Huisman’s Soundmixshow als imitator van zijn idool.
Frappant, hoor! Gil staat niet eens vermeld op de wikipedia-pagina van de Soundmixshow, terwijl hij de enige is – wellicht op Marco Borsato na – die muzikaal ook wat betekend heeft. Gil is namelijk de King of Caboswing!
King of caboswing
Caboswing is de naam van Gil’s eerste volledige album, dat in 1993 uitkomt. Een heel nieuw muziekgenre – caboswing – wordt op die cd aan de wereld gepresenteerd. Het is een mix van traditionele Kaapverdische muziekstijlen als coladeira, funana en batuco gemengd met zouk, pop en r&b.
Het album wordt uitgebracht onder de artiestennaam Gil & The Perfects, waarbij The Perfects een groep van vrienden en familieleden is.
De twee cassettes die ik gevonden heb zijn zo interessant, omdat ze laten zien hoe Gil Semedo hier als componist naar toegegroeid is. Een échte muziek-archeologische vondst dus!
Muziek-archeologie
De eerste tape (uit 1989) met Dinner For Two en Do It Right laat muziek van Gil horen – dan waarschijnlijk met slechts één Perfect – die wel heel erg op een productie van Jimmy Jam & Terry Lewis (Janet Jackson, Alexander O’Neal) lijkt.
Swingbeat staat er op de A-kant van de tweede cassette (1990) geschreven. En zo te lezen wordt Gil inmiddels begeleid door 2 Perfects. De muziek? Swingbeat inderdaad! Instrumentaal zijn de nummers Ridiculous en I’m A Lover vergelijkbaar met die op de eerste tape, maar de zang van Gil is wel volwassener geworden. Hij klinkt – niet toevallig natuurlijk – zowaar als zijn idool Michael Jackson.
Op de B-kant wordt het interessant. Wat heeft Gil & Perfect 2 hier een stap voorwaarts gezet! Gil zingt niet meer in het Engels, maar in Crioulo (Kaapverdisch) en dat werkt aanstekelijk; evenals die lekkere ritmes. De woorden Zouk Funana omschrijven perfect het nieuwe genre dat twee jaar later caboswing genoemd gaat worden.
Menina, She’s So Hot en Deixa No Sigui Nôs Caminho: het zijn 15 minuten. Veel en veel te kort.
De doorbraak van Gil Semedo
Het is ongelofelijk, maar de platenlabels happen niet toe! En daarom worden de drie nummers, aangevuld met een remix van Menina, in oktober 1991 zélf uitgebracht op 12″ en cassettebandje. Eerst in eigen beheer; in een oplage van zo’n drieduizend stuks, maar al snel in licentie. De muziek wordt namelijk een hit in Kaapverdië, Angola, Guinee-Bissau en Mozambique: de voormalige Portugese kolonies in Afrika. Het is het begin van heuse sterrendom.
Het eerste deel van de jaren ’90 deelt Gil de studio en het podium vooral met twee Perfects: zijn broer Valdemar “Vado” Semedo en Jose “Pato” Portugués. Na Caboswing (1993) volgen de albums Separadu (1994) en Bodona (1997), die in tienduizenden worden verkocht. Tot aan de Verenigde Staten aan toe, waar ook veel Kaapverdianen wonen. Gil is wereldtop, maar kan in Rotterdam nog gewoon over straat.
Het succes van de jonge Gil wordt onder andere verklaard door zijn teksten, waar veel jongeren zich mee kunnen identificeren. Ze gaan niet – zoals bij de traditionele morna’s en coladera’s – over het verlangen naar een geliefde, die ergens over de zeeën zwerft. Maar wél over het opgroeien in het buitenland, en heen en weer geslingerd worden tussen welvaart en heimwee. Zo lees ik dat althans online, want ik snap natuurlijk niets van dat mooie taaltje 😉
Hieronder is een documentaire te zien over de groep, die inmiddels internationaal optreedt en met Cesária Évora hét muzikale gezicht van Cabo Verde is.
Vanaf het tweede deel van de jaren ’90 gaat Gil zich toeleggen op een solo carrière en op productiewerk, dat veelal uitkomt op het Rotterdamse Giva Productions label, aan de Nieuwe Binnenweg.
Fast forward
Verdade (1995) komt uit en bevat onder meer het liedje Maria Julia. Met deze hitsingle blaast Gil Semedo de oude Kaapverdische muziekstijl en dans batuco nieuw leven in.
Daarna verschijnt zijn meest succesvolle album Nos Lider (1999), dat meer dan 100.000 keer over de toonbank gaat binnen de eerste drie maanden van de release. Het album bereikt de gouden en platinum status in verschillende landen ter wereld. Gil Semedo is één van de succesvolste artiesten van Portugeessprekend Afrika geworden.
Gil kent ook tegenslag. Hij vertelt op tv: “Ik had veel succes, maar ik voelde een leegte in me. ’s Avonds stond ik voor duizenden mensen te spelen en dan kwam ik alleen thuis. Ik had niemand om mijn diepste gevoelens mee te delen.” Gil komt volgens het programma De Wandeling (2009) in een psychose en valt tijdens de opnames voor de video van Nha Namorada in Dakar uit een hotelraam op de achtste verdieping. Wonderbaarlijk genoeg overleeft Gil de val, maar hij verliest wel zijn linkervoet als gevolg van het ongeluk. “Na een lange revalidatie kwam ik weer terug op het podium, maar die leegte bleef.” Totdat hij in 2002 – zestien jaar nadat hij Priscilla op 12 jarige leeftijd ontmoette – zijn grote jeugdliefde weer tegenkomt.
Het ongeluk vormt Gil ook als artiest. Het betekent namelijk het einde van zijn Michael Jackson-aspiraties. Hoe dat komt? Gil ervaart dat de mensen om hem blijven vragen – dat het hen gaat om zijn liedjes – ook nu hij minder dans en show brengen kan. Hij besluit zich nog meer te richten op z’n muziek, dat daardoor ook aan kracht en inhoud wint. Zijn achtste studio-album Nha Vitoria (‘Mijn Overwinning’) komt in 2006 dan ook niet toevallig uit onder lovende kritiek.
Gil vervult ook steeds meer een voorbeeldfunctie voor zijn land en generatie. In 2008, als zijn album Cabopop verschijnt, richt hij onder dezelfde naam een stichting op ter promotie en bevordering van de Kaapverdische cultuur in Nederland. Ook start Semedo zijn eigen platenlabel, dat in 2017 – 27 jaar na het maken van de cassettebandjes – zijn jubileum viert met het greatest hits album 25 Anos De Carreira.
Rewind naar Somos Irmãos
Ik was Gil eigenlijk allang weer vergeten. Totdat ik z’n oude cassettes tegenkwam en mezelf terugspoelde naar 1997. In dat jaar zijn Gil, Pato en Vado weer gezamenlijk op een album te horen. Hun cd Somos Irmãos (“Wij Zijn Broers”) wordt overal knetterhard op de Kaapverdische binnenpleintjes gedraaid. Wat werd ik blij van de nummers Playboy Life, Somos Irmãos, Tudo Dreto? (“Alles Ok?”) en Ku Duro (“Harde Kont”).
Vandaag de dag wekt de muziek ook bij mij een enorm weemoedig verlangen op. Ik zie me al weer op de kleine dansvloertjes van Ponta do Sol staan.
Dus zo voelt dat. Die sodade.
Meer muziek en informatie over Gil Semedo is op zijn Facebookgroep, Instagram en YouTube-kanaal te vinden.
Heb jij thuis demo’s(1), die liggen te verstoffen en waar je niets meer mee doet? Of heb je zelf een demo gemaakt? Je kunt ze doneren of verkopen aan het demoarchief. Ik zal ervoor zorgen dat jouw demotapes goed worden bewaard en hun verdiende plekje krijgen in de muziekgeschiedenis.
Geef een antwoord